آزمایش TSHچیست و چگونه انجام می‌شود؟

غده تیروئید یکی از مهم ترین غده در بدن است که برای فعالیت نیاز به یک محرک به نام TSH یا همان هورمون تحریک کننده تیروئید دارد. این هورمون توسط هیپوفیز تولید می شود. حال آزمایش تشخیص TSH برای تشخیص میزان هورمون TSH انجام می‌شود. حال تصور کنید غده هیپوفیز مقدار TSH یا همان هورمون محرک تیروئید را بیش از حد تولید کند؛ چه اتفاقی می‌افتد؟ در این مواقع، هر دو غده بیشتر از حد معمول فعالیت انجام می‌دهند و فرد با بیماری‌های مختلفی روبرو می‌شود. البته تنها تولید بیش از اندازه هورمون اهمیت ندارد. بلکه پرکاری غده تیروئید هم می‌تواند دردسرساز باشد. در صورت کم کاری غده تیروئید متابولیسم بدن کاهش پیدا می‌کند و فرد با علائمی همچون ضعف و خستگی مواجه می‌شود و حتی در صورت عدم کنترل کم کاری تیروئید، خطر ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی افزایش پیدا می‌کند.

پرکاری و کم کاری تیروئید چیست؟

در صورت تولید بیش از حد هورمون توسط غده تیروئید، فرد با مشکلاتی مانند استرس، نگرانی، لرزش، ناگهانی عضلات و کمبود وزن مواجه شود. در این شرایط بیان می شود غده تیروئید پرکار است. اما در صورت عدم تولید کافی هورمون توسط غده تیروئید عوارض دیگری مانند افسردگی، کمبود انرژی و خستگی مشاهده که در این حالت تیروئید کم کار است. پزشک برای مشخص شدن عمکلرد غده آزمایش TSH را تجویز می‌کند و به تشخیص کم کاری و پرکاری تیروئید می‌پردازد. شرایط انجام این آزمایش به گونه ای است که از رگ دست به میزان مشخصی خون گرفته می شود و آزمایش های لازم بر روی آن صورت می گیرد.

گاهی اوقات برای دسترسی به نتایج تکمیلی انجام تست های دیگری هم ضروری پیدا می کند.

علت انجام آزمایش هورمون محرک تیروئید

هنگام مواجه با نشانه‌های اختلال تیروئید دکتر فوق تخصص غدد آزمایش TSH را تجویز می کند. این آزمایش بر اساس کم کاری یا پرکاری تیروئید دسته بندی می شود.

علل مختلف کم کاری تیروئید

در موارد زیر به علل مختلف بروز کم کاری تیروئید تیروئید می پردازیم:

• التهاب غده تیروئید اکثر اوقات به خاطر عفونت ویروسی یا اختلال خود ایمنی ایجاد می شود. این شرایط در تولید هورمون تیروئید اختلال ایجاد کرده و در آخر به کم کاری تیروئید منجر می شود.
• جالب است بدانید، تیروئید برای تولید هورمون از ید استفاده می کند. بنابراین کمبود ید ممکن است دلیل کم کاری تیروئید باشد.
• تیروئیدیت بعد از زایمان شرایط موقتی است که در برخی خانم ها بعد از زایمان اتفاق بیفتد و با کم کاری تیروئید مواجه شوند.
• این بیماری بر اثر خود ایمنی بدن اتفاق می‌افتد که بدن شروع به حمله به سلول های تیروئید می کند. در آخر تیروئید توانایی تولید مقدار کافی هورمون ندارد. اکثر اوقات این بیماری بدون هیچ علائمی رخ می دهد و بعد از چندین سال پیشرفت می کند که در این مدت ممکن است آسیب قابل توجهی به بدن وارد شود.

علل مختلف پرکاری کاری تیروئید

• ممکن است غده تیروئید فعالیت بیش از اندازه داشته باشد و در نتیجه باعث افزایش تولید هورمون شود که به این نوع بیاری، گریوز با گواتر سمی می‌گویند.
• چندین گره و توده در غده تیروئید با افزایش فعالتی همراه هستند. اگر فقط یک توده ایجاد شود، گره سمی خودکار نامیده می‌شود و اگر چند توده تشکیل شود، توده گواتر سمی چند گره ای نامیده می‌شود.
• غده تیروئید ممکن است دچار التهاب شود که تیروئیدیت نامیده می‌شود و باعث آزاد شدن هورمون تیروئید ذخیره شده در تیروئید و پرکاری تیروئید ‌می‌شود که ممکن برای چند هفته تا چند ماه طول ‌کشد.
• ممکن است بعضی افراد بیش از حد مورد نیاز هورمون تیروئید مصرف کنند و در آن‌ها علایم پرکاری ظاهر شود.
• بعضی داروها مانند آمیودارون و محلول لوگول حاوی مقدار زیادی ید می‌باشد که تیروئید جهت تولید هورمون از آن استفاده می‌کند. مصرف این نوع داروها در بعضی افراد با ایجاد پرکاری همراه است.

آمادگی لازم برای انجام آزمایش TSH

این آزمایش نیاز به آمادگی خاصی ندارد. اما اگر به بیماری خاصی مبتلا یا مجبور به مصرف داروهای خاصی هستید، حتماً قبل از انجام آزمایش TSH به اطلاع پزشک خود برسانید. چرا که مصرف برخی داروها مانند دوپامین، لیتیوم، یون پتاسیم، آمیودارون و پردنیزولون بر روی نتیجه آزمایش TSH تاثیرگذار است. در این شرایط پزشک دستور می دهد قبل از انجام آزمایش مصرف این گونه داروها قطع شود.

نحوه انجام آزمایش TSH

آزمایش TSH بسیار سریع انجام می شود و تنها کافی است به یک آزمایشگاه پاتولوژی مراجعه کنید تا مقداری خون به عنوان نمونه از شما گرفته شود. معمولا برای نمونه گیری خون از رگ ساعد استفاده می کنند. ابتدا متخصص ناحیه نمونه گیری را با محلول ضدعفونی کننده تمیز می کند. سپس یک کش به دور بازو می بندد تا رگ شما کاملا برجسته و قابل مشاهده شود. بعد از آن سوزنی وارد خون کرده و از طریق آن خون را به لوله آزمایشگاهی وارد می کند. بعد از اتمام این مراحل باید ناحیه را توسط یک باند نگه دارید تا خونریزی قطع شود.

تمام این مراحل تنها در چند دقیقه طول می کشد و بعد از  به دست آمدن نتیجه آزمایش به پزشک مراجعه می کنید تا آزمایش شما توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد.

بررسی نتیجه آزمایش TSH

غدد تیروئید یک غده پروانه کوچک در داخل گردن است که با اتصال به گیرنده TSH برای ترشح هورمون های تیروکسین و تریودوتیرونین در خون تحریک می شود.  این دو هورمون میزان مصرف انرژی بدن را مشخص می‌کنند و به کنترل آن می پردازند. البته بیشترین هورمون تولید شده توسط غدد تیروئید هورمون تیروکسین است. این هورمون نسبت غیر فعال است. اما در برخی قسمت ها مانند کبد به هورمون تریودوتیرونین بسیار فعال تبدیل می شود. زمانی که درصد هورمون تیروئید در خون کاهش پیدا کند، غده هیپوفیز در پاسخ آن تولید درصد بیشتری از TSH و TRH می‌پردازد. TSH هم تیروئید را تحریک می‌کند تا به تولید هورمون های تیروکسین و تریودوتیرونین بپردازد. اما در صورت افزایش هورمون تیروئید در خون غده هیپوفیز TSH کمتری تولید می کند و تیروئید  به تولید هورمون تیروکسین و تریودتیرونین کمتری می پردازد.

نتیجه آزمایش TSH

نتیجه آزمایش TSH ممکن است نسبت به دیگر آزمایشات لازم برای بررسی عملکرد تیروئید متفاوت باشد. نتیجه آزمایش به تشخیص مشکلات گفته شده در موارد زیر می ‌انجامد:

• در صورت مواجه شدن با کم کاری تیروئید داروهای خیلی کم جایگزین هورمون تیروئید خواهد شد که به تنظیم هورمون ها می پردازد.
• در صورت مواجه شدن با پرکاری تیروئید و داروهای ضد تیروئید مصرف می شود تا هورمون ها به اندازه مورد نیاز تنظیم شوند.
• گاهی اوقات مشکل از غده هیپوفیز است که بیش از حد هورمون های مهار نشده TSH را تولید می کند.
• بیماری گریوز شایع ترین علت پرکاری تیروئید است.
• مشکل غده هیپوفیز توانایی کافی برای تولید مقدار کافی TSH را ندارد.
• در صورت مبتلا به سرطان تیروئید داروهای در نظر گرفته شده ممکن است به سرکوب هورمون های تیروئید بپردازد.
• مصرف بیش از اندازه داروهای هورمون تیروئید برای کسانی که تحت درمان غده تیروئید قرار گرفتند.

به طور کلی، مقدار طبیعی TSH بین ۴/۰ mIU/L و ۰/۴ mIU/L است. اما اگر تحت درمان اختلالات تیروئید قرار دارید، مقدار طبیعی TSH باید به صورت ۵/۰-۰/۳ mIU/L باشد. در صورت مواجه شدن با مقادیر بالاتر شما با کم کاری تیروئید مواجه هستید که به دلیل کم کاری غده تیروئید غده هیپوفیز TSH بیشتری ترشح کند. اما مقدار کمتری از این بازه نشان دهنده پرکاری تیروئید است. در این شرایط تولید بیش از حد هورمون توسط غده تیروئید، غده هیپوفیز مجبور می شود که TSH کمتری تولید کند.

البته برای مشاهده نتایج دقیق تر باید به پزشک فوق تخصص غدد مراجعه کنید تا با توجه به نتایج آزمایش و تشخیص درست بیماری داروهای لازم برای شما تجویز شود.